ALTI KÖŞELİ YILDIZ MOTİFİNİN TARİHİ VE SEMBOLİZMİ

Altı köşeli yıldız figürü, tarih boyunca birçok farklı kültür ve medeniyet tarafından kullanılmış olup, kökeni kesin olarak bilinmemekle birlikte Bronz Çağı’na kadar uzandığına dair görüşler bulunmaktadır. Bu figürün en eski örneklerine Antik Mısır, Kuzey Amerika, Hindistan ve İskandinavya’da rastlanmaktadır. Bununla birlikte, altı köşeli yıldızın tarihsel gelişimi ve farklı kültürel bağlamlarda taşıdığı anlamlar üzerine yapılan çalışmalar, bu sembolün çok katmanlı bir yapıya sahip olduğunu göstermektedir.

Bu çalışmada, altı köşeli yıldızın tarihsel kökenleri, farklı medeniyetlerdeki kullanımları ve ezoterik öğretilerle bağlantısı incelenecektir. Aynı zamanda, bu figürün Yahudilik, İslam, Hristiyanlık ve Hermetik gelenekler gibi farklı dini ve felsefi sistemlerdeki sembolik anlamı ele alınacaktır.

Altı Köşeli Yıldızın Tarihsel Kökenleri ve Kullanımı

Altı köşeli yıldız figürünün ilk kez kimler tarafından kullanıldığı kesin olarak bilinmemektedir. Ancak arkeolojik bulgular, bu sembolün en az Bronz Çağı’na kadar uzandığını göstermektedir. Bazı araştırmacılar, figürün kökeninin Taş Devri’ne dek uzandığını ve İskandinav mitolojisinde de yer aldığını öne sürmektedirler【1】.

Ön-Türk kültüründe altı köşeli yıldız, On İki Hayvanlı Türk Takvimi’nde burç simgesi olarak kullanılmıştır. Ayrıca, Türk boylarının taş yazıtlarında “Tamga” (harf) olarak yer aldığı ve iç içe geçmiş iki üçgenden oluştuğu görülmektedir. İdil-Ural bölgesi ve Kumanlar gibi Ön-Türk topluluklarında da bu sembole rastlanmıştır. Bu bağlamda, Ön-Türkçedeki adı “Uçu-Eki” olup “Gök İkilisi” anlamına gelmektedir【2】. Araştırmalar, bu figürün M.Ö. 3000 yıllarında Mezopotamya ve Mısır’a yayıldığını göstermektedir.

Özellikle Çolpan Yıldızı (Venüs), Türk mitolojisinde kutsal bir göksel figür olarak kabul edilmiştir. Bu bağlamda, altı köşeli yıldızın göksel bir rehber, kozmik denge ve ilahi lütuf ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Moğol mitolojisinde ise gezegenlerin hareketlerini ve etkileşimlerini yöneten tanrının adı Çolpan olarak geçmektedir.

Altı köşeli yıldız figürü, Avrupa’da kaya resimleri, büyüyle ilgili yazmalar ve çeşitli arkeolojik bulgularda bir güç simgesi olarak görülmektedir. Demir Çağı’nda Mezopotamya ve Britanya’da kullanıldığına dair kanıtlar bulunmaktadır. Benzer şekilde, Hindistan’daki Elephanta Mağarası ve Afrika’daki Barbaria Duvarları gibi tarihî yapılarda da bu sembol tespit edilmiştir【3】.

Altı Köşeli Yıldızın Ezoterik ve Kozmolojik Anlamı

Altı köşeli yıldız, temel olarak iç içe geçmiş iki eşkenar üçgenden oluşmaktadır. Bu sembol, ezoterik öğretilerde eril ve dişil enerjilerin, gökyüzü ve yeryüzünün, ruh ve maddenin birleşimini temsil etmektedir. Çatalhöyük’ten günümüze kadar birçok medeniyet tarafından kullanılan bu figür, genellikle “eril” ve “dişil” prensiplerin dengesi olarak yorumlanmıştır.

3.1. Hint Kültüründe Altı Köşeli Yıldız

Hindistan’da altı köşeli yıldız “Yantra” olarak adlandırılmaktadır. Bu sembol, yaratıcı Vişnu üçgeni ile yıkıcı Şiva üçgeninin birleşimini ifade etmektedir. Yantra, Hindu-Budist geleneklerinde evrenin düzenini, dengeyi ve ilahi birliği temsil etmektedir【4】.

Buna ek olarak, Mandala adı verilen ve meditasyon pratiğinde kullanılan geometrik desenlerin merkezinde genellikle altı köşeli yıldız figürü yer almaktadır. Çakra sisteminde ise kalp çakrası, altı köşeli yıldız simgesi ile gösterilmektedir ve yeşil renkle ilişkilendirilmiştir【5】.

3.2. Çin Felsefesi ve Yi-King

Çin ezoterik geleneğinde, altı köşeli yıldız Yi-King (I Ching) sisteminde önemli bir sembol olarak yer almaktadır. “Değişimler Kitabı” olarak bilinen Yi-King’de hexagram adı verilen ve her biri altı çizgiden oluşan semboller, evrensel düzenin temel yapı taşları olarak kabul edilmektedir. Çin felsefesinde Yin (dişil prensip) ve Yang (eril prensip) dengesi, altı köşeli yıldız ile simgelenmiştir【6】.

Yahudilikte Altı Köşeli Yıldız: Magen David

Altı köşeli yıldız, Yahudi geleneğinde Magen David (Davud Yıldızı) olarak bilinmektedir. Talmudik dönemde, altı köşeli yıldızın ortasına ve üçgenlerin kesişme noktalarına İbranîce “AGLA” kelimesinin yazılması, sembolün mistik anlamını güçlendirdiği inancını doğurmuştur. Bu kelimenin anlamı şu şekildedir:

Ateh = Senden

Gibur = Kuvvet

Leolam = Ebediyen

Adonai = Ey Tanrı

Kabala öğretisine göre, altı köşeli yıldız evrenin bütünlüğünü temsil etmektedir. Altı köşesi, dünya elementleri olan ateş, su, hava ve toprak ile ilişkili olarak yorumlanmıştır. Ayrıca, Kabala’da altı köşeli yıldız, kozmik dengeyi ve eril-dişil enerjilerin birliğini temsil etmektedir【7】.

İslam ve Osmanlı Kültüründe Mührü Süleyman

İslam dünyasında altı köşeli yıldız Mührü Süleyman olarak adlandırılmıştır. Hz. Süleyman’ın yüzüğünde bu sembolün bulunduğuna inanılmaktadır. İslam tasavvufunda, altı köşeli yıldız manevi güç, ilahi koruma ve bilgelik ile ilişkilendirilmiştir.

Osmanlı ve Selçuklu mimarisinde altı köşeli yıldız geniş bir kullanım alanı bulmuştur. Konya Alâeddin Camii, Siirt Ulu Camii, Mardin Hatuniye Medresesi, Malatya Ulu Camii gibi birçok tarihî yapının süslemelerinde bu motif kullanılmıştır【8】.

Hermetik Gelenekte Altı Köşeli Yıldız

Hermetik gelenekte altı köşeli yıldız, Makrokozmos (evren) ve Mikrokozmos (insan) arasındaki bağlantıyı temsil etmektedir. Simya felsefesinde, altı köşeli yıldız yedi gezegen ve yedi metal ile ilişkilendirilmiştir:

Ay – Gümüş

Satürn – Kurşun

Venüs – Bakır

Merkür – Cıva

Mars – Demir

Jüpiter – Kalay

Güneş – Altın

Bu bağlamda, simya öğretisine göre altı köşeli yıldız, kusurlu elementlerin altına dönüşüm sürecini temsil etmektedir【9】.

Sonuç

Altı köşeli yıldız figürü, tarih boyunca birçok medeniyet ve ezoterik öğreti tarafından kullanılmış olup, farklı bağlamlarda çeşitli anlamlar yüklenmiştir. Bu sembolün, göksel bağlantılar, kozmik denge, eril-dişil birlikteliği ve ilahi güç ile ilişkilendirildiği görülmektedir. Farklı kültürlerdeki kullanımı daha derinlemesine araştırıldığında, bu sembolün insanlık tarihi boyunca sürekli bir anlam değişimine uğradığı anlaşılmaktadır.

Kaynakça

Walter Machate (2001). Altı Köşeli Yıldız, Mimar Sinan Dergisi, S.120, s.63.
Tahir Türkkan. Uçu-eki veya Mührü Süleyman (çevrimiçi). Erişim adresi.
Gershom Scholem (1971). The Star of David: History of a Symbol. New York: Schocken Books.
Joseph Campbell (1988). The Power of Myth. New York: Doubleday.
Mircea Eliade (1959). The Sacred and the Profane: The Nature of Religion. San Diego: Harcourt.
René Guénon (2001). Symbols of Sacred Science. Sophia Perennis.
Julius Evola (1995). The Hermetic Tradition: Symbols and Teachings of the Royal Art. Inner Traditions.
E. A. Wallis Budge (1895). The Gods of the Egyptians: Studies in Egyptian Mythology. Methuen & Co.
Léon de Rosny (1873). Les Écritures de l’Extrême-Orient et leur interprétation symbolique. Paris: Librairie de L. Hachette.
Charles Poncé (1973). Kabbalah: An Introduction and Illumination for the World Today. New York: Random House.
John Michell (1969). The View Over Atlantis. London: Thames & Hudson.
Yitzhak Hayut-Man (2007). Mysticism and Kabbalah: The Secrets of the Star of David. Jerusalem Kabbalah Center.
Antoine Faivre (1994). Access to Western Esotericism. Albany: SUNY Press.
Kurt Mendelssohn (1974). The Riddle of the Pyramids. London: Thames and Hudson.
J. A. West (1993). Serpent in the Sky: The High Wisdom of Ancient Egypt. Quest Books.
R. H. Charles (1906). The Book of Enoch. Oxford: Clarendon Press.
Manly P. Hall (1928). The Secret Teachings of All Ages. Philosophical Research Society.
C.W. Leadbeater (1912). The Hidden Life in Freemasonry. London: Theosophical Publishing House.
Aleister Crowley (1929). Magick in Theory and Practice. Paris: Lecram.
Frank C. Higgins (1916). Ancient Freemasonry: An Introduction to Masonic Archaeology. New York: Masonic Publishing Co.